Van het westelijk front geen nieuws
Het boek en de film hebben tot op heden hun kracht, hun frisheid en hum indringende boodschap tegen de waanzin van de oorlog onverminderd behouden. Met recht word van het westelijk front geen nieuws, in literaire en cinematografische vorm, gerekend tot de grootste klassiekers van de moderne cultuur. De film All quiet on the western front beleefde zijn première op 20 april 1930. Op 18 april 1929 is Van het westelijk front geen nieuws als de allereerste buitenlandse editie in Nederland uitgebracht bij Uitgeverij Erven J. Bijleveld dit was de vertaling van Annie Salomons, het boek had het Nederlandse publiek al stormenderhand veroverd, de drukken volgde elkaar snel op. Binnen een half jaar waren er 50.000 exemplaren verkocht, binnen tweejaar 100.000 en dat was nog maar het begin van een lange drukgeschiedenis die ononderbroken tot de dag van vandaag doorloopt.
Erich Maria Remarque werd 22 juni 1898 te Osnabrük (Duitsland) geboren als zoon van een boekbinder. Bij de burgerlijke stand werd hij ingeschreven onder de doopnaam Erich Paul Remark. Pas in november 1922, na zijn eerste bescheiden succes als dichter, zou hij Maria als tweede voornaam kiezen, en weer tweejaar later zou hij zijn familienaam op de wijze van zijn (verre) Franse voorouders gaan schrijven. De Jonge Remarque volgde een opleiding tot leraar aan een seminarium, toen zijn lichting in november 1916 onder de wapenen werd geroepen; na een korte militaire opleiding moest hij naar het front. Als soldaat raakte hij in de zomer van 1917 gewond in de grote Slag om Vlaanderen. Remarque verzeilde in een lazaret (veldhospitaal) waar hij temidden van de stervenden en gemutileerde troost zocht in schrijven en dichten.
In de roerige jaren na de oorlog volgde een grillige loopbaan als leraar, boekhouder, verkoper van grafstenen, muziekrecensent, theatercriticus, reclame schrijver en redacteur bij een Berlijnse uitgeverij, waar hij verslaggever werd voor het tijdschrift Sport im Bild. In de herfst van 1927 schreef hij zijn herinneringen aan de oorlog in de vorm van een verhaal over schoolkameraden die enthousiast ten strijde trekken maar al snel hun zinloze ondergang zullen vinden in de loopgraven. Tussen 10 november en 9 december 1928 verscheen het werk als feuilleton in de Vossische Zeitung en op 31 januari 1929 bij Propyläen Verlag te Berlijn in boekvorm. Het succes van de romandebuut was overdonderend. 1929 was het jaar van de grote economische crisis, en alom wierp de opkomst van de nationaal socialisten zijn schaduwen vooruit. Het verschijnen van Im Westen nichts Neues was in dit klimaat niet alleen literair maar ook een politiek feit van de eerste orde. Hoewel in Duitsland zowel als in Engeland en Frankrijk reeds tientallen oorlogsromans van prominente literoer waren verschenen, werd Remarque debuut door de sobere en pregnante beschrijving van de realiteit van de oorlog ogenblikkelijk herkend als één der indrukwekkendste getuigenissen van deze traumatische cesuur in de moderne tijd. In Duitsland werden in het eerste jaar na verschijnen een miljoen exemplaren verkocht. Uiteindelijk zou het werk in meer dan 45 talen verschijnen met een totale oplage van ongeveer 10 miljoen exemplaren. Het reeds sterk gepolariseerde politieke en culturele klimaat in Duitsland zorgde ervoor dat Remarque’s roman ogenblikkelijk inzet werd van heftige controversen. In mei 1933, kort na de machtsovername door Hitler werd Im Westen nichts Neues, tezamen met weken van joodse en andere als volksfeindlich beschouwde auteurs door de nazi’s in het openbaar verbrand. Sinds 1929 leefde Remarque in het buitenland, maar de haat van de nieuwe machthebbers tegen hem was te groot om hem ongemoeid te laten. 1937, het jaar dat zijn roman Drei kameraden bij de Exil-Uitgeverij Querido te Amsterdam verscheen, ontnamen de nazi’s hem zijn Duits staatsburgerschap. In 1943 werd zijn zuster Elfriede na een schijnproces onthoofd. Vanaf 1950 woonde Remarque beurtelings in de VS en in Zwitserland.
De snelle verfilming van Im Westen nichts Neues was te danken aan de doortastendheid van filmproducent Carl Laemmle, die in 1884 als 17 jarige joodse jongen vanuit Duitsland naar de Nw wereld was getrokken en op basis van één klein Nickelodeon filmtheater in Chicago The White Frond Universal Pictures had opgebouwd.
De vertaling van het boek verscheen in juni 1929 bij Little, Brown & Co. En reeds in augustus toog Carl Laemmle de directeur van Universal in eigen persoon naar zijn geboorteland om de filmrechten bij Remarque te verwerpen.
Tegen de negatieve adviezen van vrienden en deskundigen in en ondanks de sterke onwil van zijn raad van bestuur, herkende hij als pacifist in het werk iets dat hem persoonlijk ten diepste raakte.
Nothing like it has ever been done before, zie hij over de roman en in bewoordingen die visionair zouden blijken, bezwoer hij zijn sceptische financiers: De wereld zal nog generaties lang praten over Im Westen nichts Neues.
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
1928 november / december
verscheen Im Westen nichts Neues als voor het eerst als feuilleton.
1929 Januari
Verschenen als boek.
De opdracht voor het maken van de houtsnede voor dit boek zal tussen november 1928 en ergens in augustus, september 1929 hebben gespeeld.
Onderhandelingen over de filmrechten moeten tussen augustus 1929 en uiterlijk april 1930 hebben plaats gevonden.
Naar aanleiding van de film rechten zijn Arie's houtsnede niet gebruikt
Arie had de eerste wereld oorlog nog vers in zijn geheugen hij was toen 9, 13 jaar en hij verafschuwde de oorlog, hij was 23, 24 jaar toen hij deze houtsnede maakte en heeft erg veel gevoel in dit werk weten te leggen.
Helaas is het nooit verder gekomen dan proefdrukken omdat intussen ook de film werd uitgebracht, wegens de rechten die hiermee samen gingen werd er een publicatie embargo op deze ontwerpen gelegd van 50 jaar.
De originele omslag is gebruikt bij de heruitgave uit 1983 en 2000.
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
1983
2000
Uitgever: Erven J Bijleveld - Utrecht
ISBN 90.6131.898.x
